دکتر مهرداد قدردان از سخنران های بزرگداشت دومین سال ثبت جهانی جشن سده در پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری بود.
وی سخنان خود را با سپاسگزاری از سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه و پژوهشکده مردم شناسی که در پاسداشت فرهنگ این سرزمین تلاش بی شائبه انجام داده اند، اغاز کرد.
این پژوهشگر با اشاره به سخنرانی دیگر پژوهشگران گفت دیگر دوستان در مورد سده سخن گفته و خواهند گفت، موضوع سخنان خود را نور و آتش دانست و افزود صحبت در این باره سهل و ممتنع است، چرا که می توان در این باره سخن گفت و گذشت ولی اگر بخواهیم زوایای مختلف در این باور را بررسی کنیم کاری سخت خواهد بود.
دکتر قدردان با اشاره به دیدگاه اشراقیون گفت، اشراقیون بر اینباورند که دو دسته نور در جهان وجود دارد. آنها می گویند انوار( نورها) یا عارض محسوس اند یا قائم معقول. عارض محسوس یعنی آنکه عرضی است و قائم به ذات نیستند و محسوس از این دید که با حواس پنجگانه احساس میشوند. که نور آتش یا خورشید و یا سایر اجرام آسمانی را نماد نورهای عارض محسوس می دانند.
وی ادامه داد نوری را قائم معقول می گویند که به ذات خودش متکی است و معقول به این معنی که دیدنی و حس کردنی نیست ولی دریافت میشود. که اشراقیون انسان را بهره مند از این پرتو از طرف نورالانوار یا انغره رئوچنگهام یا نور السماوات و الارض میدانند.
دکتر قدردان در بخش دیگری از سخنانش در مورد آتشکده گفت و افزود ایرانیان باستان در جایی به نام آتشکده که ۴ اخشیج را گردهم آورده اند به درگاه یکتا خداوند نیایش و نماز می برند چرا که باور داشتند آفرینش از ترکیب و امتزاج این ۴ عنصر، اب، خاک، هوا و آتش به وجود می آید. قدردان تاکید کرد که زرتشتیان نه به درگاه آتش که به درگاه خداوند یکتا نماز می خواندند و آفرینش برایشان خیلی مهم بوده است. وی در مورد اهمیت آفرینش به جشن های گاهانبار اشاره کرد و گفت این جشن ها به پاسداشت آفرینش گرفته می شوند که ۶ چهره و هر چهره ۵ روز این جشن را برگزار می شده است.
این پژوهشگر در بخش دیگری از سخنانش که چرا آتشکده را به آتش می شناسند و آنرا آبکده یا خاک کده یا هواکده نمی نامند گفت زرتشت در گاهان باورش بر این است که زیرساخت جهان و جان جهان، اشا و راستی است. و این صفت به همراه صفات دیگر و ویژگی های دیگر خداوند، یک نماد این جهانی دارند تا که انسانها این ویژگی ها را بشناسند و به آن توجه کنند.
وی در مورد نمادهای این جهانی ویژگی های خداوند گفت همچون که برای ویژگی هئوروتات یا رسایی، آب را معرفی کرده اند وبرای جاودانگی خداوند یا امرداد، گیاه را معرفی کرده اند و برای مهر و عطوفت خداوند زمین، و برای نیروی خلاقه و آفرینش خداوندی یا سپنتامیتو انسان را معرفی کردهاند، برای راستی و اشا، نیز آتش را معرفی کرده اند و انسان که در آتشکده می ایستد باید حواسش باشد که زیرساخت جهان، اشا و راستی است و راه رستگاری ما و تنها راهی که ما را به خوشبختی می رساند، راه راستی است.
مهرداد قدردان، در مورد اهمیت اشا ادامه داد که سپنتامینو، نیروی خلاقه خداوندی است هم رو به آفاق دارد و رو به انفس. آنگاه که رو به افاق کند اشه و راستی پدید می آید و آنگاه که رو به انفس کند وهومنه. وی ادامه داد که اصولا اهورامزدا، از دو صفت یا اسم تشکیل شده است. اهورا بعد هستی بخشی و گیتی را تشکیل می دهد و مزدا، خرد بخش بودن اهورامزدا و بعد مینو را می سازد.
وی در این باره گفت اهورامزدا از طریق اشا گیتی را می آفریند در گیتی موجودات پدید می آیند و سرآمد موجودات یعنی انسان به واسطه پرتو عقل و نور قائم معقول، می اندیشد و وقتی می اندیشد به خداوندی خداوند معترف می شود.
این پژوهشگر فرهنگ و زبان های باستانی، در ادامه به جمله ای منسوب به افلاتون اشاره کرد که گفته است که انسان در ذات خودش حقیقت، جمال و خیر را دوست دارد. وی به تقسیم بندی انواع حکمت از دید حکما پرداخت و گفت حکمت را به سه دسته تقسیم بندی می کنند: حکمت نظری، عملی و تولیدی. که همگی دارای کلید واژه شناخت هستند. وی بیان کرد که حکمت نظری از دید حکما، شناخت برای شناخت بیشتر است که این همان بعد حقیقت افلاتون است. وی ادامه داد که انسان وقتی بخواهد حقیقت را کشف کند، به دانش می رسد و در واقع با حکمت نظری، دانش را به وجود می آورد.
قدردان در مورد حکمت عملی گفت، این حکمت شناخت برای نفع رسانی بیشتر است. که در حوزه خیر افلاتونی قرار می گیرد. که انسان وقتی می خواهد که خیررسانی کند و در این راه مصمم باشد، تکنیک و فن برایش پدید می آید و انسان در حکمت عملی به تکنولوژی می رسد. تعریفی که برای حکمت تولیدی داده اند تلاش انسان است برای اینکه شناخت داشته باشد تا جهان را زیبا کند. که درمقوله جمال افلاتونی می گنجد و انسان وقتی در این زمینه تلاش کند، برایش هنر پدید می آید.
دکتر قدردان ادامه داد: در تمام این انواع حکمت، کلید واژه شناخت وجود دارد و نماد و رمز شناخت در حکمت اشراق آتش است. وی افزود انسان با کشف آتش که به هوشنگ شاه پیشدادی نسبت داده شده است، ذوالفنون می شود و انسان با کشف آتش در هر سه نوع حکمت یعنی دانش، تکنولوژی و هنر به پیشرفت های شگرف می رسد. وی تاکید کرد که همه آنها و آگاهی در پرتو خرد اهورایی و خرد نیک یا هوخردی است و نه دژخردی چرا که انسان می تواند از دانش بد استفاده کند و دانش بد ایجاد کند.
وی همچنین به اهمیت آتش در فرهنگ قرآنی اشاره کرد و گقت که به آتش نه تنها در فرهنگ ایرانی پرداخته شده است که در فرهنگ قرآنی نیز اهمیت دارد و در این باره به آیه هایی از قرآن اشاره کرد و گفت آتش در قرآن جایگاه عظیمی دارد و نباید از مقوله اتش به سادگی گذشت.
دکتر مهرداد قدردان سخنانش را با خواندن بندی از گاهان پایان داد که اشوزرتشت می گوید: ای اهورامزدا جهان را شادی بخش آفریدی. وی گفت جهان بالقوه شادی بخش است و در پرتو دانش نیک، تکنولوژی نیک و هنر نیک این شادی بخشی بالفعل می شود و ماندگار می شود و ما انسانها باید این شادی بخشی جهان را حفظ کنیم و در زمانی که نائره جنگ و بیداد در کل جهان پیچیده است، ما که بهره مندی از خرد نیک و پرتو اهورایی داریم وظیفه داریم که این نائره را با شادی بخشی از بین ببریم.
گفتنی است این برنامه هفتم بهمن ماه ۱۴۰۳ برگزار شد.
