جشنواره دکتر مینا ایزدیار، جدا از معرفی برترین های جامعه زرتشتی در رشته های مختلف، یک دستاورد ارزشمند دیگر نیز داشته است. کرسی پژوهشی زنده یاد دکتر مینا ایزدیار و بودجه تحقیقاتی اختصاصی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در زمینه هماتولوژی در جامعه زرتشتی می تواند پایه گذار اتفاقات نو در جامعه ما باشد. اگرچه در جامعه زرتشتی پژوهشگران برجسته ای وجود دارد ولی کمتر پیش آمده است تا مسائل مختلف جامعه زرتشتی به صورت علمی و حرفه ای مورد پژوهش قرار بگیرد. گرنت پژوهشی مینا ایزدیار، می تواند دریچه ای نو برای پژوهش حرفه ای در جامعه ما باشد. در این راستا طرح بررسی شیوع انواع بیماریهای کم خونی در جامعه زرتشتیآن ایران موضوع طرح پیشنهادی دکتر سینا ایزدیار است که از سوی معاونت علمی و فناوری تایید شده و گرنت پژوهشی زنده یاد دکتر مینا ایزدیار را دریافت کرده است. آشنایی بیشتر با اهداف و نحوه اجرای طرح موضوع گفتگویی است که با دکتر ایزدیار انجام دادیم که آنرا در ادامه می خوانید.

دکتر سینا ایزدیار

آقای دکتر در آغاز بهتر است خود را معرفی کنید؟

من سینا ایزدیار، متولد ۲۴ مهر ۱۳۳۳ هستم. پس از فارغ التحصیلی در سال ۱۳۶۰ به خدمت سربازی رفتم که ۹ ماه از خدمت را نیز در منطقه عملیاتی سپری کردم و پس از آن پزشکی خواندم و تخصص پزشکی هسته ای دریافت کردم. به مدت ۶ ماه نیز برای تکمیل تحصیلات خود به ژاپن رفتم واز سال ۱۳۶۸ در مجتمع بیمارستانی امام خمینی به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران مشغول به کار شدم و تاکنون حدود ۲۲ مقاله علمی-پژوهشی در نشریات معتبر دارم.

گرنت پژوهشی به طور کلی به چه معنی است؟

گرنت در واقع بودجه تحقیقاتی است. کار تحقیقاتی و پژوهشی هزینه بر است و گرنت پژوهشی به این معنی است که سازمان یا شرکتی این مبلغ را می پردازد. به عنوان نمونه چنانچه فردی بتواند یک شرکت داروسازی را مجاب کند که می تواند دارویی برای بیماری خاصی تولید کند، آن شرکت داروسازی مبلغ هزینه تحقیقات وی را می تواند بپردازد.

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز برای هر طرحی که بازتاب سازنده در جامعه ایران داشته باشد، به شرط آنکه مجری طرح بتواند فواید و امکان پذیری آن را توجیه کند، هزینه های پژوهشی آنرا می پردازد.

گرنت پژوهشی دکتر مینا ایزدیار، چگونه شکل گرفت؟

دو سال پیش در دومین دوره جشنواره زنده یاد دکتر مینا ایزدیار، با درخواست دکتر اسفندار اختیاری، دکتر ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، برای انجام کارهای پژوهشی در جامعه زرتشتی قول مساعدت دادند. پس از چندی بودجه لازم در این زمینه به مدت ۵ سال برای پژوهش در جامعه زرتشتی منوط بر اینکه در رشته هماتولوژی باشد، اختصاص داده شد که این موضوع در جشنواره سال گذشته اعلام عمومی شد.

مراحل دریافت این گرنت از سوی شما را توضیح می دهید؟

پس از تصویب این گرنت، با بررسی کارهای مشابه کردم و بر اساس گفت و گوهایی که سال های گذشته با روانشاد مینا در مورد بیماریهای خونی جامعه زرتشتی داشتم، طرحی را با عنوان بررسی شیوع کم خونی و انواع هماگولوبینوپاتی ها نوشتم و به معاونت علمی و فناوری ارایه کردم. در دی یا بهمن ماه پارسال بود که به معاونت دعوت شدم تا طرح را توضیح شفاهی بدهم و از آن دفاع کنم. در فروردین ماه امسال بالاخره طرح تصویب و به من ابلاغ شد.

همکاران شما در اجرای این طرح چه کسانی هستند و نقششان چیست؟

همکاران اصلی ما دکتر فرزاد یزدانی، متخصص پاتوبیولوژیست و علوم آزمایشگاهی، دکتر نادر صفریان، هماتولوژیست و انکولوژیست، دکتر جیران زبردست، آمارگر و دکتر راشین جهانگیری، پزشک عمومی هستند.

آمارگر در چنین پروژه ای چه می کند؟

در طرح های پژوهشی به خصوص وقتی بخواهیم میزان شیوع یک بیماری و یا اثربخشی یک دارو در بیماری و مانند آن را بررسی کنیم، به آمارگر نیاز هست. در طرح ما با استفاده از نتایج مقالاتی که در جامعه انسانی میزان شیوع کم خونی را بررسی کرده اند، و نیز میزان جمعیت و پراکندگی جمعیت زرتشتیان ایران تصمیم گرفته می شود که در هر منطقه لازم است چند نفر برای مورد آزمایش قرار بگیرند تا مشخص شود آیا بیماری خاصی در جامعه ما وجود دارد یا خیر و اگر وجود دارد چه میزان شیوع دارد.

در مورد نقش دکتر یزدانی و دکتر جهانگیری نیز در انجام این طرح توضیح دهید؟

برای معتبر بودن نتایج این طرح پژوهشی لازم است تا همه افراد به یک آزمایشگاه مراجعه کنند و آزمایشگاه های مختلفی که انتخاب می شوند، روش آزمایش، وسایل آزمایشگاهی یکسان و به روز باشند. دکتر یزدانی، مشاور ما در این زمینه هستند و نوع دستگاه ها و روش آزمایشی را بررسی می کنند. دکتر جهانگیری نیز رابط بین همکاران اصلی طرح و و رابطین شهرستانها هستند. تهیه فرم قراداد با آزمایشگاه ها، فرم پذیرش داوطلبان و پرسش نامه آنها و توزیع بن ارجاع داوطلبان به رابطین شهرستانها را انجام می دهند.

نحوه اجرای طرح را توضیح می دهید؟

پس از مشخص شدن تعداد نمونه لازم در هر منطقه، آزمایشگاه هایی در نقاط مختلف تهران، یزد، کرمان و سایر شهرستانها در نظر گرفته می شود و با آنها قرارداد بسته می شود. سپس از میان محلات مختلف جمعیت به صورت تصادفی انتخاب می شود. نحوه انتخاب افراد را هم آمارگیر ما مشخص کرده است. سپس نتایج آزمایش مورد بررسی دکتر صفریان قرار می گیرد و چنانچه بیماری خاصی تشخیص بدهند که لازم به آزمایشهای تخصصی باشد در صورت موافقت داوطلب بررسی های تکمیلی انجام می گیرد و در نهایت نتایج به دکتر زبردست ارایه می شود و میزان شیوع یک بیماری خاص مشخص می شود.

اکنون در چه مرحله ای از اجرای طرح هستید؟

از فروردین ماه که طرح ابلاغ شد جلساتی برگزار کردیم و برنامه ریزی ها انجام شد. حجم نمونه و تعداد لازم برای آزمایش از هر منطقه مشخص شد. شهر یزد هم به عنوان پایلوت انتخاب شد و در سطح شهر، با آزمایشگاه های مدنظر از سوی دکتر جهانگیری قرارداد بسته شده است و طی ماه آینده نمونه گیری در شهر یزد آغاز می شود.

مدت زمان اجرای این طرح چقدر است؟

مدت زمان اجرای طرح ۵ ساله تعیین شده است ولی با توجه به توضیحات و قانع ساختن معاونت علمی و فناوری می تواند تمدید بشود. من به عنوان مدیر اجرایی موظف هستم هر ۶ ماه گزارشی به معاونت ارایه کنم و مراحل اجرای کار و صورت هزینه و موارد دیگر را به اطلاعشان برسانم. با این حال چنانچه اتفاق ویژه ای نیافتد و نیاز به آزمایشهای خاص برای بررسی دقیق و ریشه ای یک بیماری نباشد، احتمالا این طرح زودتر پایان خواهد پذیرفت.

در مورد برخی کارهای مشابهی که در جهان در این زمینه صورت گرفته است،توضیح دهید؟

یهودیان، کارهای مشابهی را در سطح جهان انجام داده اند به عنوان نمونه مشخص شده است قوم خاصی از یهودیان که در اروپای شرقی زندگی می کنند و به اشک نازی مشهور هستند، بیماری هایی را بیشتر دارند و در عین حال عمر طولانی تری دارند. در میان پارسیان هندوستان نیز پژوهش مختصری در بیمارستان تاتا انجام شده است. البته این کار یک کار پژوهشی گسترده نبوده و تنها میان مراجعین به بیمارستان تاتا، برای شیوع بیماری کم خونی پارسیان بررسی شده اند.

انجام این طرح چه فایده ای می تواند برای جامعه زرتشتی داشته باشد؟

کارهای این چنینی می تواند میزان شیوع یک بیماری را در جامعه مشخص کند و چنانچه لازم باشد کارهای تکمیلی تری انجام داد. به عنوان نمونه در تالاسمی پس از مشخص شدن میزان شیوع آن، بحث غربالگری پیش از ازدواج مطرح شد. از سوی دیگر چنانچه دریابیم میزان شیوع بیماری خاصی در جامعه بالا است، بررسی می کنیم آیا این به خاطر ازدواج های درون فامیلی است یا جغرافیایی و یا چیز دیگر. این موضوع با بررسی های دقیق تر مشخص می شود. به عنوان نمونه قوم اشک نازی یهودیان به علت جغرافیای منطقه ای که در آن زندگی می کنند، بیماری های بیشتری دارند و یا تالاسمی یک بیماری مدیترانه ای است و ریشه اصلی شکل گیری آن مالاریا است.

از سوی دیگر چند مقاله علمی  از این طرح منشر خواهد شد. ما می خواهیم این کار انعکاس بین المللی داشته باشد و کار را در آینده برای زرتشتیان جهان بسط بدهیم.

جامعه زرتشتی برای اجرای مناسب این طرح چه همکاری می تواند انجام دهد؟

نمونه گیریها از جامعه زرتشتی صورت می گیرد، مسلما همکاری جامعه با ما، موفقیت این طرح را امکان پذیر می کند. از همکیشان درخواست دارم چنانچه که به آنها برای اجرای طرح مراجعه شد، همکاری کنند و بدانند که اطلاعات و نتایج آزمایش آنها محرمانه است و تنها نتایج آزمایش در اختیار خود آنها قرار می گیرد و حتی من به عنوان مدیر پروژه و دیگر همکاران تنها آزمایشها را با شماره بررسی می کنیم و هیچ اطلاعی از نام افراد نداریم. بنابراین به این موضوع فکر نکنند که شناخته می شوند. اگر هم بیماری خاصی داشته باشند، بررسی و آزمایشهای بیشتر تنها با موافقت آنها صورت می پذیرد.

شما برادر زنده یاد دکتر مینا ایزدیار هستید، ایشان چه تاثیری در شما داشتند؟

ایشان برای من سمبل مردمی بودن، مهربانی، انسانیت و کمک به هم نوع بودند. وجود ایشان مرا به رشته پزشکی ترغیب کرد و نه تنها از لحاظ علمی که به طور کلی الگوی زندگی من بودند و هنوز هم بسیاری از کج رفتاریهام را با خاطره ایشان اصلاح می کنم. ایشان بسیار دلسوز بودند و بیماران را عاشقانه می دیدند و طبابت می کردند.

برگرفته از ماهنامه پارسنامه شماره ۸۸