دفتر دوم فرهنگ بهدینان شریف آباد اردکان یزد، با عنوان دبستان جمشیدی، به قلم دکتر مهرداد قدردان منتشر شد.
این کتاب توسط انتشارات فروهر در ۱۰۰۰ نسخه و با نیک اندیشی انجمن زرتشتیان شریف آباد مقیم مرکز(اشا) با پژوهش دکتر مهرداد قدردان منتشر شده است.
دکتر مهرداد قدردان این کتاب را به مهندس رستم یگانگی پیشکش کرده است و از سرمایه گذاری مهندس سهراب سلامتی و انجمن زرتشتیان شریف آباد مقیم مزکز(اشا) سپاسگزاری کرده است.
سخن نخست کتاب را دکتر حمیدرضا دالوند، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به نگارش در آورده است. وی در معرفی کتاب آورده است:
«آنچه پیش رو داریم، پژوهشی ارزشمند و البته ماندگار در تاریخ معاصر سنت زرتشتی است که به دست نسل جوان و فرزانه زرتشتیان ایران صورت گرفته است. اسناد دبستان جمشیدی شرف آباد کهن و شریف آباد امروز نه فقط اسناد یک موسسه کوچک آموزشی فرهنگی که برشی واقعی، زنده بی واسطه و روایتی دستِ اول از زندگی زرتشتیان ایران است. مردمی که هزاره ها به فرزانگی و فرهیختگی، به دبیری و دبیرستان شدن آوازه دارند. میراث آن کتاب و کتابت است و بنیان نهاد دینی کیش زرتشتی بر هیربدستان ها استوار است. از این رو اگر زرتشتیان ایران در روزگار معاصر از پیشگامان مدرسه سازی بودند، جای شگفتی نیست چرا که این کار ریشه در پیشینه ای کهن دارد.»
در ادامه دکتر دالوند، می نویسد:«تعداد ۳۵۵ سندی که در این دفتر گرد آمده و هر سند به ترتیب تاریخ و با دقت در پشت سر هم چیده و بازنویسی شده است. سرگذشت ۶۰ ساله(۱۲۹۴- ۱۳۵۴ خورشیدی) دبستان جمشیدی شریف آباد را روایت می کنند. روایتی با تمام جزئیات که دیگر نه سرگذشت مدرسه یا یک نهاد خیریه آموزشی بلکه روایت زندگی اجتماعی و فرهنگی یکی از کانون های کهن کیش زرتشتی در غرب یزد به روزگار معاصر و هنگام گذر جامعه ایرانی از سنت به نوگرایی است.»
سپس بدین ترتیب به تاریخچه شریف آباد اشاره می کند:«شرف آباد به احتمال بسیار در روزگار آل مظفر در سده هشتم یزدگردی/هجری بنیاد نهاده شد و مهمترین کانون موبدنشین زرتشتی تا امروز بوده است. آنگونه که بر می آید، آنها فرزندان بزرگ دودمان های موبدی فارس بودند که در پریشانی های پس از فروپاشی حکومت دودمان بویه در فارس سده پنجم، به تدریج به شمال کوره استخر یعنی قریه المجوس پیرامون تفت و دامنه های شیرکوه کوچیدند و در سده های بعدی دو کانون موبدنشین و هیربدستانی ترک آباد و شرف آباد را پدید آوردند.»
در بخش دیگری از سخن نخست، به جایگاه دهش و نیک اندیشی در جامعه زرتشتی اشاره می شود و می خوانیم:«اسناد دبستان جمشیدی تصویری دقیق و مستند از روابط اجتماعی و فرهنگی جامعه زردشتی را نشان می دهد. جامعه ای که راز پایداری آن در دهش است. دهش در کیش بهی جایگاه والایی دارد و بستری سپندینه و مقدس برای بروز مسئولیت اجتماعی و مدنی افراد است. بانیان نه برای نام و نشان که بنابر خویشکاری دینی و برآوردن نیاز همکیشان و هم ولایتی ها، دبستان جمشیدی را بنیان نهاده اند. آنها که بانی خیر می شوند راهی می گشایند تا در طول زمان رهروان بسیاری بدان بپیوندند. چنانکه در اسناد پیش رو می بینیم، بسیار مردم که به بانیان پیوسته و به گونه های گوناگون و در حد توان آنها را یاری کرده اند، حتی اگر جره ای آب از سهم آب کشتزار خویش به موقوفات دبستان دهش کرده باشند. ازینرو دبستان جمشیدی به مثابه یک نهاد آموزشی، همچون دیگر موقوفات پرشمار جامعه زرتشتی، تجلی گاه دینداری و دهش باوری آنهاست.»
دکتر دالوند همچنین به اهمیت کار دکتر قدردان، نویسنده کتاب نیز اشاره می کند و می نویسد:«گذشته از ارزش کار سترگ سندپردازی کتاب که بر پژوهشگران فرزانه پوشیده نیست، مولف و گردآورده فرهیخته، اثری کاری مانا و گامی بلند برداشته است. دقت او در بازخوانی اسناد یادکردنی است. با وسواس و فروتنی حاصل کار و تلاش خود را سخاوتمندانه به جامعه علمی ارائه کرده است. حاشیه ها و یادداشت های ارزشمندی گاه به اسناد افزوده است. دیباچه پژوهشی پرباری در سرگذشت دبستان جمشیدی نوشته است که نشان از چیرگی وی بر موضوع دارد. فهرستی که بر مبنای سال و زمان حضور و همکاری اموزگاران دبستان پدید آورده است، نمونه ای از دقت و فروتنی و صداقت پژوهشی اوست.»
در بخش پایانی سخن نخست، دکتر دالوند، به نکته ای در خور تامل اشاره می کند و می نویسد که فرزندان جامعه زرتشتی شایستگی و توانایی بررسی میراث و اسناد جامعه زرتشتی را دارند: «بی گمان جامعه فرهنگی و فرهیخته زرتشتی میراث سندی ارزسمندی در اختیار دارد که تنها راه ماندگار آنها چاپ و نشر علمی است. هیچکس جز فرزندان این جامعه شایستگی و توانایی پرداختن به گنجینه های یاد شده را ندارد. جای خوشبختی است که در میان نسل نو جامعه زرتشتی دانشجویان و دانش آموختگان شایسته ای در رشته های علوم انسانی برخاسته است. دفتر پیش رو که اثر و حاصل تلاش یکی از آنهاست، الگو و سرمشقی برای دیگر عزیزان می تواند باشد. آنچه در اینجا جناب آقای قدردان فراهم کرده است، نمونه ای از تلاش برای ماندگاری و جاودانگی میراث خانوادگی دینی و ملی و میهنی است. افتخاری است که با همت و همدلی می تواند نصیب همه جوانان فرزانه زرتشتی ایران شود. پس برای او کامیابی روز افزون و یاری بیشتر فرهیختگان و فرزانگان را آرزو می کنیم.»
پیشگفتار کتاب، به قلم نگارنده کتاب و پژوهشگر ارزشمند جامعه زرتشتی، دکتر مهرداد قدردان، است، وی در معرفی کتاب می نویسد:«کتاب پیش رو جلد دوم فرهنگ بهدینان شریف آباد است که با ارائه افزون بر ۳۵۰ برگ سند مکتوب به بررسی پیشینه و کارکرد دبستان پسرانه جمشیدی شریف آباد می پردازد. این دبستان به عنوان یک خاستگاه فرهنگی تاثیر شگرفی بر پیشرفت مردمان این روستا داشته است و تاسیس آن توسط جمشید خدارحم گشتاسب نقطه علطفی در کسب سواد و کمال در تاریخ روستاست، البته سوای همت و بلندنظری بانی آن، کوشش بی وقفه انجمن ناصری شاخه شریف آباد، انجمن زرتشتیان شریف آباد و توابع، نزدیکان و اقوام بانی(بر اساس موقوفات و میراث و سفارش جمشید خدارحم گشتاسب)، خیراندیشان و دهش و پایمردی انجمن اکابر پارسیان این آبادمانی نیک را ماندگار کرده است. این هم افزایی در رویش، بالش و ثمرآوری نهال اندیشه در شریف آباد از حوالی ۱۲۳۵ خورشیدی تا ۱۲۹۴ خورشیدی(به روایتی ۱۲۸۴) مقارن بنیان دبستان و سپس تا آخرین روز کارکرد آن در سال ۱۳۵۹خورشیدی ستودنی، شایسته نگرش و بزرگداشت است.»
دکتر قدردان سپس در مورد محتوای کتاب توضیح می دهد و می نویسد:«هویداست که اگر همت بلند مانکجی لیمجی هاتریا نخستین نماینده انجمن اکابر پارسیان و بنیان گذار سیستم نوین آموزشی در بین زرتشیتان ایران، همچنین کوشش و پیگیری کیخسروجی خانصاحب دومین نماینده انجمن مذکور نبود، بی گمان وضعیت آموزش و به تبع آن زندگی زرتشتیان در سده اخیر تیره و تار می ماند. برای تبیین موضوع و بررسی تاثیر این کارکرد در جغرافیای شریف آباد و توابع و آگاهی از سیر تاریخی فعالیت دبستان جمشیدی، نگارنده به بررسی و خوانش اسناد، مکاتبات و صورتجلسات متعدد موجود پرداخته و با صرف وقت و تلاش بسیار ۳۵۵ نسخه از این اسناد را گزینش و به ترتیب تاریخ دسته بندی نموده و هر کدام را شرح کلی سند و بازنویسی آن در کنار تصویر اصل سند آماده و در اختیار خوانندگان گرامی قرار داده است. در مقدمه کتاب تلاش شده برای آگاهی کامل از موضوع، اطلاعات مورد نیاز به همراه مستندات لازم ارائه و در پیوست نیز عکس بانی دبستان، آموزگاران، اعضای انجمن و خیراندیشان و پیشتیبانان این بنیاد فرهنگی با همت دوستان فرهنگ دوست تهیه و در اختیار قرار گرفته است.»
دکتر قدردان در بخش دیگری از پیشگفتار به سپاسگزاری از افرادی می پردازد که با وی همراه بوده اند، در بخشی از این متن، می خوانیم:«در اینجا لازم است با تمام وجود از داریوش کاموسی رئیس انجمن زرتشتیان شریف آباد(دوره ۲۷)، سهراب سلامتی رئیس انجمن زرتشتیان شریف آباد اردکان یزد مقیم مرکز(اشا) و کورش قدردان معاون انجمن زرتشتیان شریف آباد(دوره ۲۷) برای در اختیار گذاشتن اوراق، اسناد و مدارک جهت پژوهش و ثبت سپاسگزاری کنم و دوراندیشی و همت آنان را در ماندگار ساختن بخشی از میراث ناملموس زرتشتیان صمیمانه ارج بگذارم که اگر این همراهی آنان نبود بخشی از میراث زرتشیتان طعمه موریانه یا در گذر زمان اسیر حوادث دهر می گردید. اگر خدای عمر دهد و روزگار فرصت، با چاپ جلدهای بعدی بزرگی کار آنان آشکارتر خواهد شد.»
