یادداشتی از بابک شهریاری – رای مثبت نماینده زرتشتیان به لایحه عفاف و حجاب و دفاعیه ای که ایشان از عملکرد خود در این رابطه منتشر کردند این روزها انتقادات گسترده ای را در جامعه زرتشتی به دنبال داشته.
خصوصا که ایشان پوشیدگی و حجاب را مترادف هم بکار برده و به عنوان اصالت زرتشتی بودن مطرح نموده اند . از آنجا که بی حجابی(به آن معنا که حجاب بانوان در شریعت اسلام تعریف شده) با برهنگی(به آن معنا که فرهنگ ایرانی آن را می شناسد) مترادف نیست، به نظر می رسد پاسخ نماینده محترم نتوانسته افکار عمومی زرتشتیان را قانع نماید. و البته که محدودیتی که این قانون خصوصا برای شهروندان غیر مسلمان ایجاد می کند از منظر افکار عمومی جهانی و قوانین بین الملل نیز قابل تامل می باشد.
معاهدات بین المللی
بر اساس اعلامیه حقوق اقلیتهای دینی و ملی که در سال ۱۹۹۲ در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد ، برای نخسیتن بار حمایت رسمی از حقوق اقلیتها وارد اسناد حقوق بینالملل گردیده است برپایه این اعلامیه با به رسمیت شناختن آزادی اندیشه و بیان، اجتماع، آموزش و برپایی آیینهای دینی هرگونه تلاش برای همسانسازی اجباری به وسیله حکومتها منع می گردد. همچنین کشور ایران در سال ۱۹۷۵به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی نیز پیوسته که ماده ۱۸ آن به آزادی عقیده، وجدان، و مذهب اشاره میکند و هرگونه اجبار در امور دینی را ممنوع میداند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
اصل ۱۳ : این اصل به صراحت به حقوق اقلیتهای دینی رسمی (زرتشتیان، یهودیان، و مسیحیان) اشاره میکند.“ایرانیان زرتشتی، کلیمی، و مسیحی تنها اقلیتهای دینی شناخته میشوند که در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی بر طبق آیین خود عمل میکنند.”
اصل ۱۴: این اصل بر رفتار عادلانه و انسانی با غیرمسلمانان تأکید میکند
“دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیرمسلمان با اخلاق حسنه، قسط، و عدل اسلامی رفتار نمایند و حقوق انسانی آنان را رعایت کنند. این اصل در حق کسانی اعتبار دارد که بر ضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام نکنند.”
اختیار در دین زرتشت
علی رغم اینکه در دین زرتشتی حجاب وجود ندارد تا پیش از این دختران و زنان زرتشتی به احترام مسلمانان در انظار عمومی براساس خرد خویش و با اختیار حجاب را رعایت میکردند. به عبارت روشنتر رعایت حجاب توسط بانوان زرتشتی نشان از اختیاری داشت که باورهای دین زرتشتی به آنها اعطا نموده بود اما با تصویب قانون حجاب و عفاف، این اختیار از آنها سلب می گردد. از مهمترین تبعات این چنین قانونی، جرم انگاری موضوعی است که در باورهای آئین زرتشتی هیچ جایگاهی ندارد. در چنین شرایطی اگر یک دختر زرتشتی بدون حجاب در انظار عمومی حاضر شود مجرم شناخته میشود و این دقیقا نقض کنوانسیون حقوق اقلیتهاست.
حجاب در دین زرتشت
لازم به ذکر است حجاب به معنی پوششی متفاوت ویژه زنان و به صورت خاص جهت پوشاندن موی سر مفهومی در فرهنگ زرتشتی نداشته است، اگر چه پوشش متعارف و عدم برهنگی از ویژگیهای اخلاقی ایرانیان از گذشتههای دور بوده است. اما آن چیزی میتواند مبنای قانون دینی قرار گیرد که در متون دینی به صورت مشخص بیان شده باشد. اگر کسی در هر جایگاهی ادعا کند که حجاب در دین زرتشتی بوده است باید بند یا گزیدهای از کتاب گاهان (سرودههای اشوزرتشت) یا اوستا را به عنوان سند ارائه دهد. در حالی که موبدان ما نیز در نشستهای مختلف بارها به این موضوع اشاره کردهاند که چنین پوششی در دین زرتشتی مبنای فقهی و دینی نداشته و نه تنها در گاتها و اوستا بلکه در هیچ یک از متون دینی زرتشتی هم به آن اشاره نشده است.
بدیهی است که در ایران باستان هیچگاه نگاره ای از برهنگی وجود نداشته و برهنگی امری مذموم بوده اما این موضوع هیچ دلیلی بر محجبه بودن ایرانیان پیش از اسلام نیست. درک تفاوت بین برهنگی با بی حجابی نیاز به آشنائی با فرهنگ غنی ایران دارد.
پوششی که امروزه به عنوان پوشش سنتی زنان زرتشتی شناخته میشود، در شرایط زن ستیز حاکم بر کشور(در دورانهای گذشته) جهت جلوگیری از حذف زنان زرتشتی از عرصه اجتماعی شکل گرفته است. پوششی زنانه با رنگهای شاد که شامل لباس و چارقدی گلدار بوده که زنان زرتشتی در راستای تعامل فرهنگی با هممیهنان مسلمان میپوشیدند. طراحی این پوشش برای جلوگیری از دیده شدن موی بانوان نیست به این علت بدیهی که دیده شدن موی بانوان از نظر باورهای زرتشتی دارای اهمیت نبوده است.
اما آنچه که مهم است جایگاه برابر زن و مرد در فرهنگ ایران باستان است که از آموزههای اشوزرتشت (در گاتها) آغاز شده است. اشوزرتشت از دختر خودش پورچیستا در کنار بزرگانی همچون جاماسب و گشتاسب نام برده و همواره زنان و مردان را در کنار هم خطاب قرار میدهد. همین ویژگی در فرهنگ ایرانی زنان را در بالاترین جایگاهها نظیر سردار، هیربد، سپهسالار و حتی پادشاهی به رسمیت شناخته است. نگاه برابر و متقابل بین زن و مرد در سنتهای دینی نظیر ازدواج و متون دینی زرتشتی نیز کاملا مشخص است. به طور مثال اگر هنگام نیایش زرتشتیان در آدریانها و زیارتگاهها گفته میشود «سر وا پوشیم و نماز وکریم» منظور پوشیدن سر زنان و مردان به جهت رعایت پاکی نیایشگاه است و اتفاقا همین بند نشان میدهد اولا زن و مرد تنها در شرایط خاص هنگام نیایش سر خود را با کلاه و روسری می پوشانند و اتفاقا نشان دهند این امر است که به غیر از زمان نیایش الزامی به پوشیدن سر نبوده است.
نهایت سخن اینکه از نمایندگان محترم اقلیتهای دینی در مجلس شورای اسلامی توقع میرود ضمن گوشزد مشکلات حقوقی قانون عفاف و حجاب از حقوق پیروان اقلیتهای دینی دفاع نمایند و پایبندی به کنوانسیون حقوق اقلیتهای دینی و ملی سازمان ملل که به تایید جمهوری اسلامی ایران نیز رسیده است را از حاکمیت خواستار باشند. همچنین شایسته است نماینده محترم زرتشتیان در مجلس نه تنها به طریق اولی عمل نماید بلکه با بهره جستن از بزرگان و خردمندان جامعه و شور و گقتگو با ایشان عملکرد خود را هر چه بیشتر بهبود بخشند.
