برساد، امید کاجیان _ موبد پدرام سروشپور در نشست «مکتب ایرانی صلح» با محوریت اندیشههای ایران کهن، گفت: سرودهای بهجامانده از زرتشت، انقلابی فرهنگی در تاریخ ایران بهوجود آوردند. پس از زرتشت، شکوفایی اندیشه و فرهنگ ایرانی آغاز شد و در دوران هخامنشیان به گستره جهانی رسید. اشوزرتشت بیتردید یکی از تأثیرگذارترین چهرههای تاریخ ایران است.
او افزود: یکی از مهمترین ویژگیهای این اندیشه، تداوم و پیوستگی آن در طول تاریخ ایران است؛ حتی در دورههای پر فراز و نشیب مانند حمله اسکندر، تازیان یا مغولها، این فرهنگ توانسته هویت خود را حفظ کند. پیام زرتشت آغازگر فرهنگ ایرانی است، و در گاهان، خود را «نخستین آموزگار» مینامد؛ کسی که مفاهیم و ارزشهایی بنیادین را برای نخستین بار معرفی میکند.
موبد سروشپور در ادامه با اشاره به هات ۲۹ گاهان، گفت: در این سرود، زرتشت بهروشنی هدف پیامبریاش را «گسترش صلح و آرامش» میداند. او در آغاز، از رنج روان آفرینش شکایت میکند که در جهانی پر از خشم و ستیز و چپاول گرفتار آمده است. زرتشت در این بند، با کمک اشا (راستی) و وهومن (نیک اندیشی)، بهعنوان پیامبری معرفی میشود که باید جهان را از تاریکی نجات دهد.
وی افزود: نگاه زرتشت به صلح، در سراسر گاهان و سنت زرتشتی جاری است. در اندرزنامههای زرتشتی، خرد و پویایی انسان، ارزش والایی دارد و همین ریشه در همان بنیانهای فکری زرتشت دارد که انسان را موجودی خردمند و مسئول در برابر جهان تبدیل کرده است
موبد پدرام سروشپور با اشاره به باورهای عمیق در فرهنگ ایرانی و آموزههای زرتشتی گفت: «به دنبال بندی در اوستا و گاهان بودم که توجیهی برای کشتن و کشته شدن در راه دین بیاورد؛ باور کنید پیدا نکردم. در باور زرتشتی، زندگی دارای بالاترین جایگاه است و حتی جانفشانی نیز به شرط حفظ زندگی دیگران ارزشمند است.»
وی اظهار کرد: « اوستا میگوید زنان و مردان پارسا، همگی در اندیشه، گفتار و کردار نیک ایستادهاند تا از نیکی ایشان، جهان راستی افزون شود. این بند، جایگاه والای زندگی را در فرهنگ ایرانی و زرتشتی آشکار میکند و نشان میدهد که هیچگاه خشونت و کشتن، حتی به نام دین، تأیید نشده است.»
سروشپور ادامه داد: «در فرهنگ ما، ضحاک بهعنوان نماد اهریمن، بهجای کشتن، در بند میشود. او که با بوسه شیطان قدرت گرفت و برای حفظ آن به کشتار جوانان دست زد، در پایان بهجای نابودی، زندانی شد. این در بند شدن ضحاک، شکست فلسفه خشونت و غلبه بر خشم است.»
سروشپور گفت: «در اوستا، دیو خشونت (دیو ائشمه) یکی از پلیدترین دیوان است که نماینده خشم کور، نادانی، دروغ و بدرفتاری است. در برابر آن، ایزد سروش قرار دارد؛ نماد غلبه بر نفس و صدای وجدان که اهورامزدا او را در هم شکننده دیو خشمه قرار داده است.»
موبد سروشپور همچنین با تأکید بر خردگرایی در آموزههای زرتشت بیان کرد: «زرتشت پیامبری است که آموزههایش را بر دانایی و آزاداندیشی بنیان نهاد. مزدا بهمعنای دانایی است و بهمن، امشاسپند اندیشه نیک، نزدیکترین نور به خداوند معرفی میشود. در گاهان، زرتشت هرگز فرمان نمیدهد بلکه دعوت میکند تا شنوندگان بهترین سخنان را با گوش هوش بشنوند و با خرد خویش برگزینند.»
وی تاکید کرد: «در فرهنگ زرتشتی، آزادی با اندیشه آغاز میشود. اندیشهای که حق دارد بپرسد، شک کند، باور کند یا نکند. چنین نگاهی است که خشونت را طرد میکند و صلح را جایگزین آن میسازد.»
آزادی را نمیتوان در چارچوبها حبس کرد
سروشپور همچنین در بخشی از سخنان خود به بند ۱۱ از آموزه ۳۱ گاهان اشاره کرد و گفت:
«اشو زرتشت در این بند میفرماید: ای خداوند جان و خرد، زمانی که در آغاز آفرینش به انسان نیروی اندیشیدن و خرد بخشیدی، جسم و جان آفریدی، و به او توان سخن گفتن و رهبری عطا کردی، خواستی که هر انسان با اراده و آزادی کامل، راه خود را برگزیند.»
وی در ادامه افزود: «نکته مهم درک درست از مفهوم آزادی است. بسیاری آزادی را در قالب چارچوبها تعریف میکنند، اما بهروشنی باید گفت هر آنچه چارچوبپذیر باشد، دیگر آزادی نیست. آزادی یعنی انسان بتواند بیتحمیل، با اندیشه خود مسیر زندگی را برگزیند.»
موبد سروشپور تاکید کرد: «در آموزههای زرتشت، آزادی نه تنها یک موهبت الهی برای انسان است، بلکه بهرسمیت شناختن آزادی دیگران نیز بنیاد عدالت و صلح است. تنها محدودیت آزادی، جاییست که فرد با تکیه بر آزادی خود وارد حریم آزادی دیگران شود. اینجاست که از منظر زرتشتی، عدالت معنا پیدا میکند.»
وی اضافه کرد: «آزادی و خرد جمعی، دو ستون اصلی فرهنگ صلح در اندیشه زرتشتی هستند. صلح تنها در سایه آزاداندیشی و احترام به خرد تمام انسانها ممکن است. در مقابل، هرگاه آزادیها بهرسمیت شناخته نشوند، آرامش و آشتی بههم میریزد.»
موبد سروشپور با اشاره به کاویها و روحانیون زمان زرتشت، گفت: «زرتشت بهروشنی این حاکمان را که آزادی را از مردم سلب کرده بودند، نقد میکند و میگوید آنان سرانجام بهدست همان مردم شکست خواهند خورد. آنها که از آزادی محروم شدهاند، در پرتو بخشش ایزدی به کمال و جاودانگی خواهند رسید.»
وی خاطرنشان کرد: «زرتشت پیامبری بود که آموزههایش را نه با فرمان، بلکه با دعوت به شنیدن و اندیشیدن آغاز کرد. گاهان او هیچگاه دستور نمیدهد؛ بلکه از مردمان میخواهد بهترین سخن را با خرد خود بشنوند و راه خویش را آزادانه برگزینند.»
موبد سروشپور گفت: «ما در فرهنگ دینیمان واژه “وجر(وچر)” داریم که بهمعنای نظر یا دیدگاه انجمن موبدان است، نه حکم شرعی. انجمن موبدان نیز صرفاً دیدگاه خود را ارائه میدهد و هیچکس حق تحمیل اندیشهاش را ندارد. جامعهای که بر آزادی و خرد جمعی استوار باشد، به صلح و آرامش میرسد؛ در حالی که جامعهای که در آن اندیشه طبقهبندی شود، از حقیقت دور میشود.»
او با انتقاد از برداشتهای رایج از قانون، تأکید کرد: «قانون در باور زرتشتی برای محدود کردن انسانها نیامده، بلکه آمده تا آزادی همه را به رسمیت بشناسد. تنها وظیفه قانون این است که اجازه ندهد آزادی فردی به حریم آزادی دیگران تجاوز کند. این قانون اگر به درستی اجرا شود، نتیجهاش عدالت، برابری و همزیستی است.»
موبد سروشپور همچنین به ریشهیابی مفهوم «دین» در فرهنگ ایرانی پرداخت و گفت:«دین در باور زرتشتی نه مجموعهای از احکام و دستورات، بلکه همان وجدان انسانی است. واژه دین به معنای دیدن و بیداری درونی است. دینی که به ظلم، دروغ و ستم واکنش نشان ندهد، دین نیست. زمانی دین معنا پیدا میکند که انسان بتواند میان اندیشهاش و وجدانش پیوند برقرار کند. دین، در حقیقت، همان راستی است.
وی با اشاره به فرهنگ گفتوگو و رواداری در ایران باستان تصریح کرد:«فرهنگ زرتشتی زمانی به شکوفایی میرسد که راستی و خرد در پیوند با وجدان و آزادی باشند. ما باید از اندیشه طبقاتی، از تحمیل باورهای دینی فاصله بگیریم. جامعهای که در آن انسانها با وجدان بیدار، آزادیخواه و نیکاندیش زندگی کنند، به صلح و آرامش دست خواهد یافت.»
حذف نام کوروش از کتاب درسی نادیده گرفتن بخشی از هویت ماست
وی تصریح کرد: «عهد و پیمان نهتنها بنیان هویتی دین زرتشتی، بلکه شالوده صلح و همزیستی در فرهنگ ایرانی است.»
سروشپور با اشاره به ثبت جهانی جشن مهرگان گفت: «جشن مهرگان نه فقط متعلق به زرتشتیان، بلکه بخشی از میراث فرهنگی تمامی ایرانیان است. مهرگان نماد مهر، عهد، محبت و پیوند است. ما زرتشتیان سالهاست برای احیای آن تلاش میکنیم، اما این احیا باید با همراهی همه ایرانیان باشد.»
او با اشاره به آموزههای بنیادین آیین زرتشت افزود: «در دین ما، انسان آزاد آفریده شده، اما در برابر این آزادی مسئول است. شکستن عهد، بزرگترین گناه به شمار میرود. از مراسم سدرهپوشی، که آغاز زندگی دینی فرد است، تا ازدواج، همگی با پیمان گره خوردهاند و هر یک در برابر انجمن یا خدای خود، عهدی میبندد که باید هم در این جهان و هم در جهان مینوی بدان وفادار بماند.»
موبد سروشپور مهر را بنیان صلح اجتماعی و دگرخواهی دانست و گفت: «در بند ۴۳آمده است: “خوشبختی از آن کسی است که خواهان خوشبختی دیگران باشد.” این آموزه، اساس پیوندهای انسانی است؛ پیوندهایی که میتواند جهان را بهسوی یک آرمانشهر هدایت کند.»
وی همچنین با اشاره به چهره تاریخی کوروش بزرگ گفت: «اگر از صلح و آشتی سخن میگوییم، نمیتوانیم از کوروش هخامنشی یاد نکنیم؛ مردی که در اوج قدرت، از آزادی، احترام به آیینها، حقوق بشر و مقابله با ترس سخن گفت. کوروش نماد عملی ساختن فلسفه مهر در تاریخ ماست. حذف او از کتابهای درسی نادیده گرفتن بخشی از هویت ملی ماست.»
او در پایان تأکید کرد: «ما زرتشتیان وظیفه داریم که در کنار همه ایرانیان، از نو این ارکان هویتی را زنده کنیم؛ نه برای بازگشت به گذشته، بلکه برای ساختن آیندهای روشن بر پایه مهر، عهد و همبستگی.»
